Էջ 49-73

Ամփոփում
Հոդվածում հայկական և օտար բազմաթիվ աղբյուրների տվյալների համեմատական վերլուծության հիման վրա փորձ է արվում հաշվարկել 1922 թ. Զմյուռնիայի աղետին զոհ գնացած հայերի թիվը։ Նշված նպատակով.
ա) անդրադարձ է կատարվում հարցի պատմագրությանը,
բ) ներկայացվում և վերլուծության են ենթարկվում հույն, հայ և այլ քրիստոնեադավան զոհերի ընդհանուր թվաքանակի վերաբերյալ հիմնական աղբյուրների տվյալները, որոնց հիման վրա տրվում է զոհերի, մեր կարծիքով, առավել հավանական ընդհանուր թիվը,
գ) անդրադարձ է կատարվում Հայոց ցեղասպանության նախօրյակի դրությամբ Զմյուռնիա քաղաքի և նահանգի հայ բնակչության և նախքան քեմալականների կողմից քաղաքի գրավումը` 1922-ի սեպտեմբերի դրությամբ Զմյուռնիա քաղաքում և շրջակայքում կենտրոնացած հայերի թվաքանակի հարցին,
դ) ներկայացվում և վերլուծության են ենթարկվում Զմյուռնիայի աղետին զոհ գնացած հայերի թվաքանակի վերաբերյալ տարբեր վավերագրերից քաղված այլ տվյալներ,
ե) ներկայացվում և վերլուծության են ենթարկվում Զմյուռնիայի աղետից մազապուրծ եղած, Զմյուռնիայից ու շրջակայքից տարհանված և Հունաստանում ու այլ երկրներում ապաստան ստացած հայ փախստականների թվաքանակի վերաբերյալ տվյալները, դրանք համեմատվում են նախքան աղետը` 1921-ի դրությամբ Փոքր Ասիայի արևմտյան շրջանների հայ բնակչության թվաքանակի վերաբերյալ տվյալների հետ,
զ) առանձին անդրադարձ է կատարվում Զմյուռնիայից և շրջակայքից կալանավորված և Թուրքիայի ներքին շրջաններ աքսորված զինվորական տարիքի հայ տղամարդկանց կորստի հարցին։
Համաձայն վերոնշյալ հարցերի շրջանակի քննության հիման վրա մեր հաշվարկի՝ Զմյուռնիայի աղետին զոհ է գնացել մոտ 5 000-5 500 հայ, որից մոտ 4 000-ը զոհվել է հրդեհի, դրան նախորդած և հաջորդած կոտորածների և զանգվածային սպանությունների հետևանքով, իսկ մոտ 1 000-1 500-ը՝ 15-45 տարեկան տղամարդիկ, գերության և աքսորի ընթացքում։ Հայ զոհերը կազմել են զոհերի ընդհանուր թվի (20-22 հազար) մոտ մեկ քառորդը։

Բանալի բառեր՝ Զմյուռնիայի աղետ, Զմյուռնիայի հայ բնակչություն, Հայոց ցեղասպանություն, փախստականներ, վիճակագրություն։

Ստացվել է 10.08.2022
Ընդունվել է տպագրության 16.09.2022

https://doi.org/10.51442/jgs.0033